آشنایی با انواع آلودگی نفتی و بهترین روش های کنترل آلاینده نفتی
آلودگی نفتی چیست؟
آلودگی نفتی به ورود نفت و فرآوردههای نفتی و هر گونه مشتقات آن به محیط زیست، بهویژه آبها، خاک و هوا گفته میشود. این آلودگی معمولاً در نتیجه فعالیتهای انسانی مانند نشت نفت از تانکرها، خطوط لوله، سکوهای نفتی و تاسیسات صنعتی رخ میدهد.
آلودگی نفتی عواقب زیست محیطی بسیار جدی دارد و میتواند به اکوسیستمهای آبی و خشکی آسیبهای جبرانناپذیری وارد کند. نفت به دلیل خاصیت چسبندگی و سمی بودن، میتواند بر روی پرندگان، پستانداران و سایر موجودات زنده تأثیر منفی گذاشته و باعث مرگ آنها شود. همچنین، آلودگی نفتی میتواند به پوشش گیاهی آسیب رسانده و کیفیت آب را به شدت کاهش دهد. علاوه بر این، آلودگی نفتی بر اقتصاد منطقه نیز تأثیرگذار بوده و به صنایع شیلات، گردشگری و سایر صنایع وابسته به محیط زیست آسیب وارد میکند.
انواع آلودگی های نفتی
آلودگی نفتی به اشکال مختلفی میتواند رخ دهد و هر یک از این انواع، پیامدهای زیستمحیطی متفاوتی به همراه دارد. آلودگی نفتی میتواند به صورت حاد یا مزمن باشد اما در نهایت عواقب زیادی را برای محیط زیست با خود به همراه دارد. در ادامه به معرفی انواع آلودگیهای نفتی خواهیم پرداخت که عبارتند از:
- آلودگی نفتی در دریا
- آلودگی نفتی خاک
- آلودگی نفتی هوا و جو
آلودگی نفتی در دریا
نشت نفت خام یا فرآوردههای آن به دریاها، پدیدهای است که هر روزه در دریاها رخ میدهد. این آلودگی در نتیجه فعالیتهای انسانی مانند نشت نفت از تانکرها، سکوهای نفتی، خطوط لوله زیر دریایی و یا به دلیل تصادفات دریایی رخ میدهد.
نفت به دلیل ماهیت روغنی و سمی بودن، اثرات مخربی بر اکوسیستمهای دریایی دارد. این ماده میتواند پرندگان دریایی، پستانداران دریایی و سایر موجودات زنده درون آب را آلوده کرده و مرگ آنها را به دنبال داشته باشد. همچنین، نفت میتواند به گیاهان دریایی آسیب برساند و به طور کلی، زنجیره غذایی دریایی را مختل کند.
علاوه بر این، آلودگی نفتی میتواند به سواحل آسیب رسانده و منجر به کاهش ارزش اقتصادی مناطق ساحلی شود. پاکسازی آلودگی نفتی نیز بسیار دشوار و پرهزینه است و معمولاً مدت زمان زیادی طول میکشد.
آلودگی نفتی خاک
آلودگی نفتی خاک به ورود ترکیبات نفتی مانند نفت خام، بنزین، گازوئیل و سایر فرآوردههای نفتی به خاک گفته میشود. این آلودگی معمولاً در نتیجه فعالیتهای انسانی مانند نشت نفت از خطوط لوله، مخازن ذخیرهسازی، تاسیسات صنعتی و یا حوادث حمل و نقل رخ میدهد.
ترکیبات نفتی به دلیل خاصیت آلی و سمی بودن، میتوانند به شدت به خاک آسیب رسانده و خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آن را تغییر دهند. این آلودگی میتواند به گیاهان، جانوران و میکروارگانیسمهای موجود در خاک آسیب رسانده و حتی وارد زنجیره غذایی شود. علاوه بر این، آلودگی نفتی خاک میتواند به آبهای زیرزمینی نفوذ کرده و آنها را نیز آلوده کند.
آلودگی نفتی در اتمسفر
آلودگی نفتی در اتمسفر به ورود ترکیبات نفتی مانند هیدروکربنهای آروماتیک چند حلقهای (PAHs)، بنزن و تولوئن به هوا گفته میشود. این آلودگی معمولاً به صورت غیرمستقیم و در نتیجه فعالیتهای انسانی رخ میدهد. فرآیندهای صنعتی، احتراق سوختهای فسیلی در نیروگاهها و خودروها، تبخیر ترکیبات نفتی از مخازن ذخیرهسازی و نشت نفت از خطوط لوله از جمله مهمترین منابع تولید این آلودگی هستند.
همچنین، تبخیر ترکیبات نفتی از سطح خاک و آبهای آلوده به نفت نیز میتواند منجر به آلودگی هوا شود. ذرات ریز و بخارات حاصل از این ترکیبات وارد هوا شده و میتوانند مسافتهای طولانی را طی کنند و در نهایت به صورت بارانهای اسیدی یا ذرات معلق در هوا به زمین بازگردند. این آلودگی میتواند اثرات مخربی بر سلامت انسان، محیط زیست و اقلیم داشته باشد و باعث ایجاد مشکلات تنفسی، سرطان و افزایش اثر گلخانهای شود.
انواع تولید کننده آلودگی نفتی در دریا و خشکی
آلودگیهای نفتی از طریق راههای مختلفی وارد محیط زیست میشوند و متأسفانه هر روزه شاهد وقوع این پدیده مخرب هستیم. این آلودگیها منابع متنوع و گستردهای دارند و هر کدام به نحوی منجر به آلودگی بخشهای مختلف اکوسیستم میشوند. در ادامه به برخی از مهمترین منابع آلودگی نفتی در دریا و خشکی اشاره خواهیم کرد که عبارتند از:
- پالایشگاهها و تاسیسات نفتی: این تاسیسات در طول فرآیند پالایش نفت، مواد شیمیایی خطرناکی تولید میکنند که در صورت نشت یا تخلیه نامناسب، به خاک و آبهای زیرزمینی نفوذ کرده و آلودگی گستردهای ایجاد میکنند. همچنین، عملیات بارگیری و تخلیه نفت در این تاسیسات میتواند منجر به نشت نفت و آلودگی محیط زیست شود.
- کشتیهای نفتکش و تصادفات ناشی از آن: تصادفات دریایی، نشت نفت از مخازن کشتیها در حین حمل و نقل و تخلیه آب آلوده به نفت از جمله مهمترین عوامل آلودگی نفتی در دریا توسط کشتیهای نفتکش هستند. این آلودگیها به دلیل حجم بالای نفت حمل شده توسط این کشتیها، میتواند خسارات جبرانناپذیری به محیط زیست وارد کند.
- دکلها، چاهها و سکوهای نفتی: در حین عملیات حفاری و استخراج نفت، احتمال نشت نفت از چاهها و لولهها وجود دارد که میتواند منجر به آلودگی آبهای دریا و سواحل شود. همچنین، تخلیه مواد زائد حفاری و عملیات تعمیر و نگهداری سکوهای نفتی نیز میتواند به آلودگی محیط زیست کمک کند.
- کارخانههای پتروشیمی و صنایع وابسته به نفت و مشتقات آن: این صنایع در طول فرآیند تولید محصولات پتروشیمی، مواد شیمیایی مختلفی تولید میکنند که در صورت مدیریت نادرست، میتوانند به محیط زیست آسیب رسانند. همچنین، پسابهای صنعتی این کارخانهها حاوی ترکیبات نفتی و مواد شیمیایی هستند که در صورت تخلیه نامناسب، میتوانند به منابع آبی و خاک آلوده کنند.
اثرات آلودگی نفتی بر اکوسیستم
آلودگی نفتی یکی از جدیترین تهدیدات برای اکوسیستمهای آبی و خشکی است. نفوذ نفت به محیط زیست، تأثیرات مخربی بر تمامی موجودات زنده از جمله گیاهان، جانوران و میکروارگانیسمها دارد. نفت با ایجاد یک لایه روغنی روی سطح آب، مانع از تبادل اکسیژن بین آب و هوا شده و موجب مرگ آبزیان میشود. در ادامه به بیان تعدادی از اثرات مخرب آلودگی نفتی بر اکوسیستم میپردازیم که عبارتند از:
- اختلال در تبادل اکسیژن
- ورود سموم به زنجیره غذایی
- کاهش نفوذپذیری خاک
- آلودگی آب های زیرزمینی
اختلال در تبادل اکسیژن
آلودگی نفتی یکی از بزرگترین تهدیدها برای اکوسیستمهای دریایی است. یکی از مهمترین اثرات مخرب این آلودگی، اختلال در تبادل اکسیژن در آب دریا است. هنگامی که نفت وارد آب میشود، به دلیل چگالی کمتر نسبت به آب، روی سطح آن گسترش مییابد و یک لایه روغنی تشکیل میدهد.
این لایه روغنی مانعی نفوذناپذیر در برابر گازها ایجاد میکند. در نتیجه، تبادل اکسیژن بین جو و آب به شدت کاهش مییابد. این کاهش اکسیژن محلول در آب، برای تمامی موجودات آبزی به ویژه جانورانی که به سطح آب نزدیکتر هستند و از اکسیژن محلول در آب تنفس میکنند، بسیار خطرناک است. کاهش اکسیژن میتواند منجر به خفگی و مرگ بسیاری از گونههای آبزی شود.
همچنین، این لایه روغنی مانع از نفوذ نور خورشید به داخل آب میشود که برای انجام فتوسنتز توسط گیاهان آبزی ضروری است. در نتیجه، تولید اکسیژن توسط گیاهان آبزی کاهش مییابد و این امر بر روی کل اکوسیستم دریایی تأثیر منفی میگذارد.
ورود سموم به زنجیره غذایی
هنگامی که نفت وارد دریا میشود، ترکیبات سمی موجود در آن به تدریج در آب پخش شده و وارد بدن موجودات دریایی میشود. این اتفاق از طریق روشهای مختلفی رخ میدهد. برخی از موجودات دریایی به طور مستقیم با نفت تماس پیدا کرده و آن را بلعیده یا از طریق پوست جذب میکنند.
موجودات ریزتر مانند پلانکتونها که در پایه زنجیره غذایی قرار دارند، به دلیل تماس مستقیم با نفت آلوده میشوند. این موجودات سپس توسط موجودات بزرگتر خورده شده و به این ترتیب سموم نفتی در سطوح بالاتر زنجیره غذایی منتقل میشوند. ماهیها، پرندگان دریایی و پستانداران دریایی از جمله موجوداتی هستند که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در معرض این سموم قرار میگیرند. با تجمع این سموم در بدن موجودات دریایی در سطوح بالاتر زنجیره غذایی، غلظت آنها به شدت افزایش مییابد، پدیدهای که به آن تجمع زیستی گفته میشود.
این افزایش غلظت میتواند باعث مسمومیت، بیماری و حتی مرگ این موجودات شود. همچنین، زمانی که انسانها از این موجودات دریایی آلوده تغذیه میکنند، این سموم وارد بدن آنها شده و میتواند مشکلات سلامتی جدی ایجاد کند.
کاهش نفوذپذیری خاک
هنگامی که نفت به خاک نفوذ میکند، مولکولهای بزرگ و پیچیده آن، منافذ موجود در خاک را مسدود کرده و یک لایه غیرقابل نفوذ ایجاد میکنند. این لایه مانع از حرکت آزاد آب و هوا در خاک شده و در نتیجه، نفوذپذیری خاک به شدت کاهش مییابد.
علاوه بر این، برخی از ترکیبات موجود در نفت با ذرات خاک واکنش داده و باعث ایجاد ترکیبات پیچیدهتری میشوند که این ترکیبات نیز منافذ خاک را مسدود کرده و نفوذپذیری را بیشتر کاهش میدهند. کاهش نفوذپذیری خاک در اثر آلودگی نفتی عواقب جدی به دنبال دارد. از جمله این عواقب میتوان به کاهش نفوذ آب باران به داخل خاک، افزایش رواناب سطحی، فرسایش خاک، کاهش حاصلخیزی خاک و در نهایت تخریب اکوسیستم اشاره کرد.
آلودگی آبهای زیرزمینی
آلودگی آبهای زیرزمینی با نفت، یک چالش زیست محیطی جدی است که در نتیجه نشت نفت از تاسیسات نفتی، لوله های حامل نفت و یا حوادث دریایی رخ میدهد. ترکیبات نفتی سبکتر به سرعت تبخیر شده و همراه با بارندگی وارد خاک شده و به آبخوانها میرسند. ترکیبات سنگینتر نیز به تدریج از طریق منافذ خاک به سمت پایین حرکت میکنند. عوامل مختلفی مانند نوع خاک، میزان بارندگی و عمق آبخوان بر سرعت و میزان آلودگی تأثیرگذار هستند.
این آلودگی نه تنها کیفیت آب را کاهش داده و آن را برای مصارف مختلف نامناسب میکند، بلکه خطرات بهداشتی جدی برای انسان و سایر موجودات زنده ایجاد کرده و به اکوسیستم آسیبهای جبران ناپذیری میرساند. پاکسازی آبهای زیرزمینی آلوده بسیار پرهزینه و زمانبر است، بنابراین پیشگیری از آلودگی از طریق نگهداری صحیح از تاسیسات نفتی و مدیریت صحیح پسماندهای نفتی از اهمیت بالایی برخوردار است.
مهمترین روش های مقابله و کنترل انواع آلودگی نفتی
همانطور که گفته شد، آلودگیهای نفتی به طور مستمر و روزانه و با دلایل مختلفی ایجاد میشوند و بخش زیادی از این آلودگیهای ایجاد شده از کنترل انسانها خارج است. اما برای کمرنگ شدن اثرات زیست محیطی آن، راهکارهایی برای مقابله و کنترل انواع آلودگیهای نفتی وجود دارد که در ادامه به بیان آن میپردازیم. این موارد عبارتند از:
- مکش نفت از سطح آب دریا
- روش گیاه پالایی
- نظافت تجهیزات نفتی و ماشین آلات پالایشگاهها
مکش نفت شناور در سطح دریا
مکش نفت شناور در سطح دریا یکی از روشهای رایج و متداول برای پاکسازی آلودگیهای نفتی است، اما این روش به تنهایی نمیتواند تمام مشکل را حل کند و دارای محدودیتهایی است. مکانیسم کلی این روش به این صورت است که از تجهیزات خاصی مانند اسکیمرها استفاده میشود تا لایه روغنی نفت را از سطح آب جمعآوری کنند.
اما این روش تنها برای نفت شناور روی سطح آب موثر است و نمیتواند نفت نفوذ کرده به آب، رسوبات یا موجودات دریایی را جمعآوری کند. همچنین، در شرایط آب و هوایی نامساعد مانند طوفان و امواج بزرگ، عملیات مکش نفت با مشکل مواجه میشود. علاوه بر این، بخشی از نفت ممکن است به صورت قطرات ریز در آب پخش شده و جمعآوری آن با این روش دشوار باشد.
پاکسازی خاک دارای آلودگی نفتی با روش گیاه پالایی
شستشو و تمیز کردن تجهیزات نفتی در سکوها و پالایشگاهها
شستشو و تمیز کردن تجهیزات نفتی در سکوها و پالایشگاهها یکی از مهمترین مراحل در حفظ محیط زیست و جلوگیری از آلودگیهای نفتی است. تجهیزات و ماشینآلات در پالایشگاهها و تاسیسات نفتی به طور مداوم با مواد روغنی و آلوده کننده در تماس هستند. بنابراین، این تجهیزات باید به صورت دورهای و با استفاده از تجهیزات نظافت صنعتی مناسب، شستشو و پاکسازی شوند تا از ایجاد آلودگی نفتی جلوگیری شود.
تاثیر نظافت صنعتی در کاهش اثرات مخرب آلودگی نفتی
یکی از بهترین و سریعترین روشها در نظافت تجهیزات نفتی به کار گیری دستگاههای نظافت صنعتی است. با نظافت مستمر و دقیق، لایههای روغن صنعتی و چربی از روی تجهیزات و ماشین آلات مختلف پاکسازی شده و سطوحی تمیز بر جای میماند. این کار نه تنها از آلودگی محیط زیست جلوگیری میکند، بلکه باعث افزایش عمر مفید تجهیزات و بهبود عملکرد آنها نیز میشود.
علاوه بر آن با شستشوی منظم تجهیزات نفتی در سکوها و پالایشگاهها، از نشت نفت و آلودگی های آن به محیط زیست جلوگیری میشود.
معرفی بهترین تجهیزات نظافتی در پاکسازی آلودگی نفتی
برای نظافت و پاکسازی تجهیزات و ماشینآلات در صنایع نفتی، بهترین راه استفاده از روش مکانیزه نظافت است. دستگاههای نظافت صنعتی بسیاری طراحی شدهاند تا به شکلی اختصاصی به نظافت آلودگی نفتی بپردازند. در ادامه به معرفی برخی از این دستگاهها میپردازیم که عبارتند از:
- کارواش آب گرم
- مکنده صنعتی
- واترجت فشار قوی
کاربرد کارواش آب گرم در پاکسازی آلودگی نفتی
کارواش آب گرم یکی از انواع پرکاربرد واترجت صنعتی و ابزارهای بسیار موثر در پاکسازی آلودگیهای نفتی است. آب گرم به دلیل دمای بالایی که دارد، باعث نرم شدن و روان شدن روغن و گریسهای نفتی میشود. این امر باعث میشود که آلودگیها به راحتی از سطوح جدا شده و توسط فشار آب شسته شوند. علاوه بر این، آب گرم خاصیت ضدعفونیکنندگی نیز دارد که باعث از بین رفتن باکتریها و میکروبهای موجود در آلودگیهای نفتی میشود.
کاربرد کارواش آب گرم در صنایع نفت و گاز بسیار گسترده است. کارواش آب گرم در پاکسازی نشتهای نفتی و آلودگیهای محیط زیستی ناشی از فعالیتهای نفتی نیز بسیار موثر است.
عملکرد مکنده صنعتی در تخلیه و نظافت مخازن نفتی
مکنده صنعتی ابزاری قدرتمند و پرکاربرد است که در صنایع مختلف، از جمله صنعت نفت و گاز، برای جمعآوری مایعات، جامدات و مواد خطرناک به کار میروند. در خصوص نظافت مخازن نفتی، این دستگاهها نقش بسیار مهمی ایفا میکنند. با استفاده از انواع جاروبرقی صنعتی میتوان به صورت موثر و ایمن، مخازن را از بقایای نفت، لجن، رسوبات و سایر آلودگیها تخلیه کرد.
قدرت مکش بالای این دستگاهها امکان جمعآوری مواد روغنی و چسبناک را فراهم میکند و از این طریق، خطر آتشسوزی و آلودگی محیط زیست را کاهش میدهد. علاوه بر این، مکندههای صنعتی میتوانند در دسترسی به نقاط سخت و دور از دسترس مخازن بسیار موثر باشند.
همچنین، با استفاده از فیلترهای مخصوص، میتوان مواد جامد را از مایعات جدا کرده و از این طریق، بازگرداندن مایعات به چرخه تولید را امکانپذیر ساخت. به طور خلاصه، مکندههای صنعتی ابزاری کارآمد و ایمن برای حفظ نظافت و ایمنی در مخازن نفتی هستند.
کاربرد واترجت فشار قوی در رنگ برداری و ترمیم اثرات باقیمانده از آلودگی نفتی
واترجت صنعتی به عنوان ابزاری قدرتمند در صنایع مختلف، از جمله صنعت نفت و گاز، کاربردهای فراوانی دارد. یکی از مهمترین کاربردهای واترجت فشار قوی، رنگبرداری و ترمیم سطوحی است که در معرض آلودگی نفتی قرار گرفتهاند. با استفاده از فشار بسیار بالای آب که توسط واترجت ایجاد میشود، میتوان لایههای ضخیم رنگ، زنگزدگی، روغن و سایر آلودگیهای چسبیده به سطوح را به راحتی جدا کرد.
این روش نه تنها برای سطوح فلزی، بلکه برای بتن، چوب و سایر مواد نیز قابل استفاده است. واترجت فشار قوی به دلیل سرعت و کارایی بالا، جایگزین مناسبی برای روشهای سنتی رنگبرداری مانند سندبلاست است. همچنین، این روش به محیط زیست آسیب کمتری وارد میکند و نیازی به استفاده از مواد شیمیایی خطرناک ندارد.
علاوه بر دستگاههای ذکر شده، تجهیزات دیگری مانند اسکرابر صنعتی، جاروبرقی صنعتی و دستگاههای کفشو نیز در نظافت صنایع نفتی مورد استفاده قرار میگیرند. انتخاب دستگاه مناسب به نوع آلودگی، میزان آلودگی، جنس سطح و سایر عوامل بستگی دارد.
راهنمای خرید بهترین دستگاه های نظافتی و کاربردی در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی شرکت ابراهیم
شرکت توسعه صنعتی و بازرگانی ابراهیم به عنوان یکی از پیشروترین شرکتها در زمینه تامین انواع دستگاههای نظافت صنعتی در ایران و خاورمیانه، با دریافت نمایندگی از برندهای معتبر جهانی، طیف گستردهای از تجهیزات مدرن و پیشرفته را برای صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ارائه میدهد. برای کسب اطلاعات بیشتر از نظافت پالایشگاه نفت، گاز و پتروشیمی میتوانید به این مقاله مراجعه نمایید.
این شرکت با درک نیازهای خاص این صنایع، دستگاههایی با کارایی بالا و قابلیت اطمینان بالا را برای پاکسازی انواع آلودگیهای نفتی، روغنی و شیمیایی طراحی و تولید کرده است. برای انتخاب بهترین دستگاه متناسب با نیازهای خاص خود، میتوانید با کارشناسان مجرب شرکت ابراهیم تماس بگیرید و از مشاوره تخصصی آنها بهرهمند شوید. کارشناسان ما با توجه به نوع آلودگی، میزان آلودگی، شرایط محیطی و سایر عوامل مرتبط، بهترین گزینه را به شما پیشنهاد خواهند داد.